Tijdens het Zermelo Symposium op 12 maart 2025 hebben we verschillende keuzeworkshops aangeboden. Van enkele presentaties publiceren we een korte samenvatting. Op deze pagina vindt u de belangrijkste punten van de workshop Domeinen: een schatkamer aan gegevens.

Formules en diagrammen

In de desktopsoftware van Zermelo wordt veel gebruik gemaakt van verzamelingen. De bekendste zijn de lesverzamelingen en telgroepen. Daarvoor maakt u meestal een setje van lessen door middel van een formule waar u dan een randvoorwaarde voor kunt inrichten.

In dit artikel leert u wat er nog meer mogelijk is met verzamelingen en hoe u deze zelf kunt samenstellen als u de juiste formules kent. Op deze manier zijn ook een aantal standaard diagrammen gemaakt die aanwezig zijn in het onderdeel Management in de desktop. Een aantal daarvan gaat u verderop bekijken.

Verzamelingen

Een verzameling is een groepje van objecten die volgens een bepaalde definitie bij elkaar horen en daardoor een geheel vormen.
Voorbeelden van objecten: leerlingen, docenten, lokalen, vakken, weekdagen, lesuren, lessen, toetsen en mondelingen.

Deze objecten zijn ondergebracht in de domeinen. Dit zijn de bekendste:

Het domein Leerling bevat in dit voorbeeld 1164 leerlingen. 

Boven Leerling staat het domein Groep. Deze bevat de stamklassen en lesgroepen met de leerlingen:

Hier ziet u dat er in v3 twee lesgroepen zijn (gr1 en la1) en drie stamklassen (v3a, v3b en v3c). Per groep is het aantal elementen weergegeven, hier dus het aantal leerlingen. In de kolom verzameling staan alle leerlingnummers die in de groep zitten.

Kortom: een object (stamklas/lesgroep) in het domein Groep is een verzameling leerlingen.

Deze opbouw geldt ook voor de andere domeinen. 

Bijvoorbeeld: Het domein Les bevat 2063 lessen. In het domein Lesset ziet u de volgende informatie:

Hier ziet u de lesverzamelingen. U ziet onder andere het object #Talen (lesverzameling). Deze bevat 464 elementen, weergegeven door de lesnummers in de kolom verzameling.

Lesverzamelingen vallen onder het kopje Algemeen. Telgroepen zitten in Lokaalgroepen.

Deze niveaus heten subdomeinen.

Als u de subdomeinen niet in beeld krijgt, zet dan de lijstweergave uit:

Subdomeinen

Het domein Lesset bestaat dus uit 4 subdomeinen: Lessenverdeling, Lokaalgroepen, Algemeen en ZFormatie. Dit wordt weergegeven door Lesset (4).

Zo bevat het domein Leerling 9 subdomeinen: de afdelingen hv1 t/m v6

Het domein Groep bestaat uit 11 subdomeinen: hv1 t/m #Toets

Bekende verzamelingen voor het rooster

Telgroepen en lesverzamelingen

Tijdens het inrichten van uw roosterbestand zult u waarschijnlijk gebruik maken van lesverzamelingen en telgroepen. Om ze in te richten gaat u vanuit het roosterscherm naar het menu Structuur > Telgroepen en lesverzamelingen inrichten. Dan krijgt u het welbekende overzicht zoals in dit voorbeeld:

Status Door de linkjes bij Lijst, Toon lokaaltelgroepen en Toon afhankelijkheden uit te zetten ontstaat een compactere weergave.

Randvoorwaarden verzamelingen docenten

Een ander overzicht dat u vanuit het roosterscherm kunt openen (en gebruiken voor de inrichting van uw roosterbestand) is Randvoorwaarden verzamelingen docenten. Deze is te bereiken via het menu Randvoorwaarden > Docenten > Randvoorwaarden verzamelingen docenten.

Dit is een voorbeeld:

Vanuit de domeinen

Bovenstaande 'bekende' verzamelingen zijn ook vanuit de domeinen te bereiken. Dit gaat als volgt:

vanuit het domein Les

vanuit het domein Docent

Vanuit andere domeinen kunt u op dezelfde manier verzamelingen benaderen en bewerken.

Bijvoorbeeld: in het domein Lokalen gaat u naar het menu Bewerken > Verzamelingen:

In dit voorbeeld is er een verzameling Toetslokalen aangemaakt. Deze verzameling is handig voor het maken van een toetsrooster, want in de toetsroostermodule kunt u op deze verzameling filteren.

Docset, Lokset, Lesset en Groep

De verzamelingen die u maakt zoals hiervoor beschreven, worden ondergebracht in een domein 'hoger'. Dat betekent dat u de lesverzamelingen en telgroepen terugziet in het domein Lesset. Verzamelingen zoals de toetslokalen worden ondergebracht in het domein Lokset et cetera.

Bekijk zelf of u herkent wat er in deze domeinen ondergebracht is.

Bijvoorbeeld: in het domein Lokset staat onder andere de door ons aangemaakte verzameling Toetslokalen:

Als u een verzameling wilt bewerken vanuit dit domein, dan gaat u naar het menu Bewerken > Formules bewerken in dit domein:

Dan komt u weer in dit scherm terecht:

Relatiedomeinen

U weet nu dat domeinen verzamelingen bevatten van 'onderliggende' domeinen. Maar verschillende domeinen hebben daarnaast ook een onderlinge relatie.

Het bekendste voorbeeld is het lesdomein. 

Een les bestaat uit deze 9 velden en elk veld is een verzameling uit een ander domein. Dit zijn respectievelijk de domeinen: Groep, Docent, Lokaal, Vak, Lesuur, Weekdag, Tijdvak, Leerling, en Collectie. Oftewel, een les wordt opgebouwd met informatie uit andere domeinen. Dat betekent dat u het domein Les kunt gebruiken om relaties te leggen tussen elk van deze andere domeinen.

Wat betekent dit concreet?

Bijvoorbeeld:

• In het domein Les kunt u verzameling van lessen maken van docent adm (de 'bekende' lesverzameling)

• In het domein Docent kunt u een verzameling maken van alle docenten die les geven in lokaal A022. Of u maakt een verzameling van alle docenten die les geven op vrijdagmiddag het 8e en 9e uur.

• In het domein Vak kunt u een verzameling maken van alle vakken die gegeven worden in lokaal A022. Of een verzameling van alle vakken die op het 8e en 9e uur worden gegeven.

In het volgende onderdeel leert u hoe u dit met formules kunt instellen.

Welke relatievelden beschikbaar zijn in het domein Les kunt u vinden door op Nieuw te klikken in het lesdomein. In het venster Wijzig object staat een tabel met negen elementen welke gebruikt kunnen worden: 

Verzamelingen op basis van formules

Verzameling van lessen

Bij het maken van lesverzamelingen en telgroepen zult u meestal gebruik maken van het lesfilter. 

Bijvoorbeeld: de lessen van docent adm kunt u op deze manier verkrijgen:

Maar het kan ook via de formule Les (Doc:{adm}):

De formule Les (Doc:{adm}) betekent: "geef me uit het domein Les de lessen van docent adm"

Wilt u alle lessen van de lo-vakken op maandag, dan kunt u dat via het filter regelen óf via de formule Les (Vak:{lo,lo2}, Dag:{ma}):

De formule Les (Vak:{lo,lo2}, Dag:{ma}) betekent: "geef me uit het domein Les de lessen van de vakken lo en lo2 die op maandag gegeven worden".

Verzameling van docenten

Wilt u een verzameling van docenten maken, dan doet u dit vanuit het domein Docent of Docset of vanuit het roosterscherm via het menu Randvoorwaarden > Docenten > Randvoorwaarden verzamelingen docenten. Kies u de laatste mogelijkheid, dan ziet dat er bijvoorbeeld zo uit:

U kunt vanuit dit scherm twee typen verzamelingen aanmaken: Uurgroep en Algemeen. Beide verzamelingen hebben dezelfde functionaliteit. Het voordeel van een uurgroep is dat u hierop kunt filteren in het scherm Basis randvoorwaarden voor docenten.

Bijvoorbeeld: 

Welke docenten geven les in lokaal A022? Daarvoor kunt u deze formule gebruiken: Les (Doc:??, Lok:{A022})

Doc:?? geeft aan dat u op zoek bent naar docenten (vandaar dat u dit doet in op een plek waar docentenverzamelingen gemaakt worden).

Als u een verzameling docenten wilt die lesgeven in lokaal A022 in het vak rekenen, dan is dit de formule: Les (Doc:??, Vak:{rek}, Lok:{A022}) :

Verzameling van vakken

Voor de verzameling van vakken is geen menu-optie beschikbaar in het roosterenscherm, dus deze doet u rechtstreeks in het domein Vak of Vakset.

Bijvoorbeeld:

Welke vakken worden er gegeven in lokaal A022? Dit kunt u met de volgende formule laten bepalen: Les (Vak:??, Lok:{A022})

Verzameling van toetsen

Het domein Toets is ook een relatiedomein. Dit zijn de elementen:

Bijvoorbeeld:

• Bij welke toetsen staat docent adm als surveillant ingepland? Ga hiervoor in het domein Toets naar Verzamelingen en maak een verzameling met deze formule: Toets (Doc:{adm})

Klik op de groene cel (5) om de toetsen te bekijken.

• Welke docenten zijn ingezet als surveillant in het toetsrooster? Ga hiervoor naar Randvoorwaarden verzamelingen docenten (of het domein Docent of Docset) en maak een verzameling met deze formule: Toets (Doc:??)

 Andere relatiedomeinen

Het domein Mondeling is ook een relatiedomein. Dit zijn de elementen: afdvak, Lln, Doc, Lok

Het domein ExtraPakket is ook een relatiedomein. Dit zijn de elementen: Leerling, Pakketvak, Groepen, Verplicht, Verboden.

Voor deze domeinen gelden dezelfde technieken en vergelijkbare formules als in domeinen Les en Toets.

Voorbeelden van formules:

Mondeling(Doc:??) * Toets(Doc:??)

Mondeling(Lok:??)

ExtraPakket(Leerling:??,Pakketvak:v5.!)*v4.!

!-Les(Grp:!)

Les(Lok:??,Grp:h4.!)

Extra formule: union

Via de formule union kan een verzameling van verzamelingen gemaakt worden. In combinatie met Grp:?? (waarvoor u naar het domein Groep moet gaan om de formule in te vullen) geeft union de leerlingen in plaats van de groep.

Bijvoorbeeld:

Welke leerlingen hebben les op woensdag uur 9? Ga hiervoor naar het domein Leerling, maak een nieuwe verzameling en gebruik deze formule: union (Les (Grp:??, Uur:09, Dag:wo))

Klik op de groene cel (25) om een leerlinglijstje te krijgen.

Extra formule: collect

Deze formule verzamelt docenten of lokalen uit een verzameling lessen.

Bijvoorbeeld:

• In het domein Les kunt u (via de filtermogelijkheid) de verzameling lessen met meer dan 30 leerlingen filteren. De filtering geeft deze formule: #Filter (Leerlingaantal,groter,"30") 

• Wilt u de docenten verzamelen die een les hebben met meer dan 30 leerlingen, dan maakt u een verzameling in Randvoorwaarden verzamelingen docenten (of het domein Docent of Docset) met deze formule: collect (Les, Doc, #Filter (Leerlingaantal,groter,"30")).

• Als u een overzicht wilt van de lokalen waarin een les gegeven wordt met meer dan 30 leerlingen, dan maakt u een verzameling in het domein Lokalen met deze formule: 

Diagrammen

Formules bij verzamelingen vormen de basis van vele overzichten die in de desktop aanwezig zijn in het menu Management > Diagrammen. Daar vindt u diverse overzichten die gemaakt kunnen worden op basis van verzamelingen.

Bijvoorbeeld:

Het diagram leerlingenlijstjes toont per docent de leerlingen die bij deze docent in de les zit:

Rechtsonder ziet u dat dit diagram wordt samengesteld op basis van formules, die u nu al een beetje beter kunt begrijpen.

Het programmeren van zo'n diagram voert te ver voor dit artikel. Maar u kunt wel zelf een eenvoudig diagram maken op basis van de kennis van dit artikel:

De volgende code maakt een diagram waarin horizontaal de lesdagen staan en verticaal de docenten. In de cellen komen de lokalen te staan waar een docent op een specifieke dag les in geeft.

thing: $x=choose(Les(Dag:??));

thing: $y=choose(Les(Doc:??));

general: $cell=Les (Lok:??, Dag:$x, Doc:$y);

U herkent Les(Dag:??) en Les(Doc:??). Dat zijn dus alle lesdagen en alle docenten die in het lesdomein gebruikt worden. In de code wordt $x horizontaal en $y verticaal weergegeven en in de cellen ($cell) staan de lokalen.

Hiervan kunt u een eigen diagram maken. Dit ziet er dan als volgt uit:

Doorsneden

Een veelgebruikt diagram is de doorsnede van de vakkenpakketten: "hoeveel leerlingen hebben vak 1 en vak 2?"

Bijvoorbeeld:

In dit voorbeeld ziet u dat er in v6 precies 1 leerling is die beco en biol heeft. Ook zijn er 3 leerlingen met ak en wisb.

Voorbeelden eigen diagrammen

Hieronder vindt u een aantal voorbeelden waarbij u zelf een diagram kunt maken.

Docenten per lokaal per dag

Welke docenten geven les in een lokaal op een specifieke dag? Dit is daarvan de diagramdefinitie:

thing: $y=choose(Les(Dag:??));

thing: $x=choose(Les(Lok:??));

general: $cell=Les (Doc:??, Dag:$y, Lok:$x);

Aantal verschillende docenten per lokaal per dag

Hoeveel verschillende docenten geven les in een lokaal op een specifieke dag? Dit is daarvan de diagramdefinitie:

thing: $y=choose(Les(Dag:??));

thing: $x=choose(Les(Lok:??));

general: $cell=size(Les (Doc:??, Dag:$y, Lok:$x));

Vakken per lokaal per dag

Welke vakken worden er onderwezen in een lokaal op een specifieke dag? Dit is daarvan de diagramdefinitie:

thing: $x=choose(Les(Dag:??));

thing: $y=choose(Les(Lok:??));

general: $cell=Les (Vak:??, Dag:$x, Lok:$y);